Паян, ҫурлан 21-мӗшӗнче ял хуҫалӑх министрӗ Эдуард Александров ертсе пынипе республикӑри аграри делегачӗсем ҫурлан 22–25-мӗшсенче Нитра хулинче иртекен тӗнче шайӗнчи ял-хуҫалӑх куравне хутшӑнас тӗллевпе Славаки республикине ҫул тытнӑ. Республика делегачӗсем хушшине «Агро-Инновации» директорӗ Николай Васильев, «Ҫеҫпӗл» АХО Шупашкар предприятийӗн суту-илӳ ыйтӑвӗсене татса паракан директор ҫумӗ Александр Бакшаев, «АККонд-Агро» АУО фирмӑн аслӑ директорӗ Вячеслав Иванов тата Куславкка районӗнчи Василий Семенов фермер кӗнӗ.
Пирӗн республика элчисем ял хуҫалӑхӑн тата апат-ҫимӗҫӗн тӗрлӗ отраслӗсен презентацийӗнче, ӗҫлӗ тӗлпулӑвӗсенче пулса курӗҫ. Унсӑр пуҫне вӗсем выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетмелли комплекссене тата биопродукци кӑларакан предприятисене кӗрсе курӗҫ.
Ҫурлан 12-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи халӑхӑн социаллӑ пулӑшу центрӗнче «Хрусталь тӑмани» ӑс-тӑн клубне ҫӳрекенсем «Шӑрпӑкпа ҫыхӑннӑ пуҫватмӑшсем» ӑмӑртӑва хутшӑннӑ. Мероприяти вара вӑйӑ формӑллӑ иртнӗ. Ӑмӑртӑва хутшӑнакансем чи малтанах ушкӑнсем ҫине пайланнӑ, унтан ушкӑна ят панӑ, капитана суйланӑ. Шӑрпӑк ӑмӑртӑвӗ тӑватӑ пайран тӑнӑ:
- пӗрремӗшӗнче математика ӗҫӗсем, ушкӑнсем тӑватӑ танмарлӑх хуравӗсене шырамалла пулнӑ, хуравӗ вара пӗр шӑрпӑка урӑх ҫӗре куҫарнӑран паллӑ пулнӑ;
- иккӗмӗшӗнче сисӗм-туйӑмпа ҫыхӑннӑ ӗҫсем, вӑййа хутшӑнакансен пӗр хутӗнчех 5 шӑрпӑк арчинчен шӑрпӑклӑ арчине тупмалла пулнӑ;
- виҫҫӗмӗш ӗҫре вара кашни хутшӑнакана 5 ҫекунтлӑх шӑрпӑкран тунӑ ӳкерчӗке кӑтартнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн ушкӑнсен астуса юлнӑ тӑрӑх ӳкерчӗке тумалла пулнӑ.
Конкурс вӗҫнелле кашни ушкӑн лайӑх ҫитӗнӳсем кӑтартнӑ, ҫавӑнпа та ӑмӑртура туслӑх ҫӗнтернӗ. Заняти чей ӗҫнипе вӗҫленнӗ.
Халӗ ӗлӗкхи пек: «Ҫын мӗн калӗ?» — теме пӑрахса пыратпӑр та, тен, ҫавӑнпах ҫемьесем те час-часах арканаҫҫӗ. Ӗлкӗрех килти ҫӳп-ҫапа урама кӑларас мар тесе темле пулсан та ҫынсем чӑтнӑ, пӗр пӗрлешнӗ япалана пурӑнсах ирттерме тӑрӑшнӑ. Халӗ, ав, пӗрлешекенсем уйрӑлакансен сахалтарах пулсан хавасланса пӗлтеретпӗр.
Куславкка районӗнчи ЗАГС пайӗнче кӑҫалхи ҫу, ҫӗртме тата утӑ уйӑхӗсенче 51 мӑшӑр пӗрлешме заявлени панӑ, 34 мӑшӑр пӗр тӗвве чӑмӑртаннӑ. «Ыттисене чарнӑ-им?» — тесе тӗлӗнмелле мар. Заявлени панӑ ҫырӑнтариччен хыҫҫӑн пӗр уйӑх кӗттереҫҫӗ-ҫке. Апла тӑк, мӑшӑрланас шухӑша ҫак уйӑхра тытнисен асӑннӑ тапхӑр ҫитеймен-ҫке... Пӗлтӗрхи ҫу-утӑ уйӑхӗсенче вара 49 мӑшӑр пӗрлешме заявлени панӑ, 32 мӑшӑр ҫемье ҫавӑрнӑ.
Сӑмах май, унччен уйрӑлнисем тепре мӑшӑрланма шут тытнисем маларах асӑннӑ кӑҫалхи тапхӑрта 15 ҫын пулнӑ. Хӗрарӑмсенчен ытларахӑшӗ 18–24 ҫулсенче качча каяҫҫӗ иккен, арҫынсем вара 25–34 ҫулта авланаҫҫӗ. Ку вӑл — Куславккари ЗАГС специалисчӗсем кӑҫалхи ҫу-утӑ уйӑхӗсенчи лару-тӑрӑва тишкернӗ тӑрӑх.
Пӗлни кирлӗ ан пултӑр-ха, инкеклӗ лару-тӑрура мӗн тумаллине пӗлни ҫапах та ытлашши пулас ҫук. Куславкка районӗнчи Кунерти ваттисен ҫуртӗнче (халӗ ун пек учрежденисене урӑхларах калаҫҫӗ-ха — вӑхӑтлӑх пурнӑмалли вырӑн теҫҫӗ) пушар тухсан мӗнле тытмаллине вӗрентнӗ. Ҫак вӑрттӑнлӑха унта вӑй хуракансем те ӑша хывнӑ, 30-мӗш пушар чаҫӗн ӗҫченӗсем те хӑйсен ӑсталӑхне ҫӗнӗрен туптанӑ. Унта пурӑнакансене те пушар сиксе тухсан мӗн тумалли пирки лайӑххӑн ӑнлантарса панӑ-мӗн.
Вӗрентӳ инкеклӗ лару-тӑрура епле тытмаллине кашниех пӗлнине кӑтартса панӑ имӗш.
Сӑнсем (6)
Икӗ мулкач хыҫҫӑн чупса пӗрне те тытайман. Ҫак ваттисен сӑмахлӑхӗнчи калаҫу Куславкка районӗн ача пахчин ертӳҫи ҫинчен пынӑ пекех туйӑнать.
Асӑннӑ ача пахчин ертӳҫипе Чӑваш Республикин прокуратури кӑсӑкланнӑ, ара хайхи хӗрарӑм коррупцилле ӗҫ-пуҫа явӑҫнӑ.
Ведомствӑра пӗлтернӗ тӑрӑх ача пахчи ертӳҫи 2012 ҫулхи чӳк уйӑхӗнчен пуҫласа 2013 ҫулти пуш уйӑхӗччен шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденин хуралҫине ӗҫрен кӑларса янӑ, анчах ача пахчи бухгалтерине пӗлтермен.
— Ертӳҫӗ хӑйӗн мӑшӑрӗпе хуралҫӑ вырӑнӗнче 5 уйӑх хушши «тӑрмашнӑ», шалу укҫи вара ку ӗҫрен 34 пин тенкӗ майлӑ тухнӑ, — палӑртаҫҫӗ ЧР прокуратурин пресс-службинче.
Налук пухакансене хӑйӗн тата упӑшкин тупӑшӗ ҫинчен пӗлтернӗ чухне чее хӗрарӑм хуралҫӑ ӗҫӗ ҫинчен пӗр сӑмах та шарламан.
Куславкка районӗн администрацин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак ӗҫ-пуҫшӑн ача пахчин ертӳҫи ӑшӑ вырӑна пушатӗ. Унсӑр пуҫне хӗрарӑма дисциплинарлӑ яваплӑх та тыттарма йышӑннӑ. Йышӑнусем епле пурнӑҫланнине прокуратура хӑй тӗреслеме палӑртнӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев паян Куславкка районӗнчи ӗҫ-хӗлпе паллашнӑ. Унта вӑл экономикӑн тата социаллӑ сферӑн тӗрлӗ енлӗ пурнӑҫӗпе кӑсӑкланнӑ.
Ял хуҫалӑхне илсен, Василий Семенов фермер патӗнче пулнӑ. Пахча-ҫимӗҫ тата ҫӗрулми туса илессипе ҫине тӑракан ҫав фермер ӗҫ калӑпӑшне ҫулсерен ӳстерсе пырать-мӗн. Тепӗр хресченшӗн апат-ҫимӗҫе туса илессинчен вырнаҫтарасси хӗнтерех те, семенов фермерӑн ку енӗпе йывӑрлӑх ҫук темелле. Вӑл ӑна хамӑр тӑрӑха кӑна мар, Тутар Республикинчи тӗрлӗ хулара сутать, ҫывӑх вӑхӑтра Чӗмпӗрте те хӑйне валли ҫул уҫасшӑн.
Предприятисенчен Михаил Игнатьев «Автофургон» обществӑна та ҫитнӗ. Унта «ГАЗ», «КамАЗ», «Урал» тата «КрАЗ» машинӑсем валли ятарлӑ техника кӑлараҫҫӗ-мӗн. Продукци калӑпӑшне кӑҫалхи ҫур ҫулта 15 процент ӳстернӗ иккен.
Социаллӑ пӗлтерӗшлӗ объектсенчен Михаил Васильевич Тӗрлемесри вӑтам шкулта пулнине палӑртмалла.
Республика Пуҫлӑхӗн ӗҫлӗ ҫулҫӳревне район хастарӗсемпе ирттернӗ пуху вӗҫленӗ.
Кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта Чӑваш Енре 848 ҫын наркӑмӑшланнӑ. 100 ҫын пуҫне илсе пӑхсан кӑтарту 68,0 тӗслӗхпе танлашать иккен. Иртнӗ ҫулхи асӑннӑ тапхӑртинчен ку вӑл 2,6 процент пӗчӗкрех.
Тӗрлӗ ӗҫме-ҫимепе сиенлекенсен хушшинче такам та пур: ватти-вӗтти, арӗ-арӑмӗ. Наркӑмӑшланнин йышӗпе Куславкка, Красноармейски районӗсем, Шупашкарпа Канаш хулисем начаррисен шутӗнче.
Спиртлӑ шӗвексемпе 374 ҫын шар курнӑ, вӗсенчен 27-шӗ вилнӗ. Ҫапах та эрех-сӑрапа сиенленекенсен шучӗ пӗлтӗрхи ака-ҫӗртме уйӑхӗсенчинчен чакнине палӑртма кӑмӑллӑ. Инфекционитсенчен пулӑшу ыйтни тӑрӑх хакласан, хаяр шӗвекпе иртӗхме арҫынсем ытларах кӑмӑллаҫҫӗ тесе шухӑшлама май килет. Спиртлӑ шӗвеке пула наркӑмӑшланнисен шутӗнче 80,2 проценчӗ — шӑпах вӗсем. Ҫынна пульница койки ҫине суррогат кӑна мар, этил спирчӗ те илсе ҫитерет: 374 тӗслӗхрен 65 проценчӗ шӑпах ӑна пула аптӑранӑ та. Ҫулталӑк каяллахипе танлаштарсан эрех-сӑрапа наркӑмӑшланакансен шучӗ Вӑрнар, Йӗпреҫ, Куславкка, Шупашкар, Елчӗк районӗсенче тата Шупашкарпа Канаш хулисенче ӳснӗ.
Республикӑн кӑнтӑр енчи районӗсем уй-хир ӗҫӗсене яланах маларах пуҫланаҫҫӗ. Вырмана вӑл енчисем тунтикунах тухнӑ иккен. Яваплӑ ҫак ӗҫҫине пуҫӑнни пирки чи малтан Елчӗк районӗнчи «Победа» общество хыпарланӑ-мӗн. Куславкка районӗнчи Василий Семенов фермер ир пулакан купӑстана касма тытӑннӑ.
Сӑмах май, ял хуҫалӑхӗнчи лару-тӑру пирки республика элтеперӗ Михаил Игнатьев тунтикун районсемпе хуласен пуҫлӑхӗсемпе ирттернӗ видеоконференци вӑхӑтӗнче сӳтсе явнӑ. Ял хуҫалӑх культурисене мӗнпур категориллӗ хуҫалӑхсенче (кунта предприятисемпе фермерсем кӗреҫҫӗ) пурӗ 549,3 пин гектар ҫинче акса-лартса хӑварнӑ. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, ку вӑл 4,9 пин гектар ытларах иккен. Кӑҫал тӗш-тырӑпа пӑрҫа йышшисене ытларах акнӑ. Техника культурисене — рапса, горчицӑна, хӗвелҫаврӑнӑш — туса илекенсем те йышланнӑ. Ака лаптӑкӗсене 15 районта ӳстернӗ. Ҫав вӑхӑтрах элӗксем, вӑрнарсем, канашсем, хӗрлӗ чутайсем, шӑмӑршӑсем, ҫӗмӗрлесем ака-суха лаптӑкӗсене чакарнӑ. Ял хуҫалӑх культурисен лаптӑкӗсене уйрӑмах ҫӗмӗрлесем самай пӗчӗклетнӗ иккен, унта 30 процента яхӑн сахаллатнӑ, виҫӗм ҫулхинчен вара — икӗ хут таран.
Республикӑра регион пӗлтерӗшлӗ ҫӗнӗ ҫутҫанталӑк палӑкӗн ятне «Куснарти ҫӑлкуҫ» тивӗҫнӗ. Хӑйне майлӑ ята Куславкка районӗнче вырнаҫнӑ ҫӑлкуҫ республика правительствин килешӗвӗпе паян, утӑн 10-мӗшӗнче, илнӗ.
Чӑваш Енӗн Ҫутҫанталӑк министерствин пуҫлӑхӗ Иван Исаев палӑртнӑ тӑрӑх ҫӗнӗ ҫутҫанталӑк палӑкне ҫӗнетсе илем кӳнӗ, ҫӑлкуҫри шыв дебичӗ — 0,5 л/с. 0,18 га лаптӑклӑ палӑка хута ярас тӗллевӗ — культура-истори, ӑслӑлӑх, ҫутлӑх пӗлтерӗшлӗ ҫутҫанталӑк объектне упраса хӑварассинче.
«Куснарти ҫӑлкуҫ» проекта Куславкка районӗнӗн администраци пуҫлӑхӗн тата Куснар ял тӑрӑхӗн пуҫарӑвӗпе пурнӑҫа кӗртнӗ.
Ҫутҫанталӑкминӗ утӑн 1-мӗшри кӑтартӑвӗсемпе килешӳллӗн республика тӗрлӗ лаптӑкӗнче регион пӗлтерӗшлӗ 9 ҫутҫанталӑк ӗскерне тата вырӑнти пӗлтерӗшлӗ 12 объекта (Канаш, Комсомольски, Муркаш тата Ҫӗрпӳ районӗсенче) хута янӑ.
Патшалӑх регистрацийӗ, кадастрӗ тата картографийӗ енӗпе ӗҫлекен федераци службин республикӑри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, «дача амнистийӗпе» усӑ куракансен шучӗ ҫулсерен чакса пырать. «Амнисти» тени дача ҫурчӗсене, ҫӗр участокӗсене, уйрӑм ҫурт-йӗре тата гаражсене ҫӑмӑллатнӑ майпа шута илме май панине пӗлтерет. 2009 ҫулта ку меслетпе усӑ куракансем йышлӑ пулнӑ иккен-ха — ун чух 38 пин обьекта регистрациленӗ. Пӗлтӗр вара — 18 пин, кӑҫал — 6 пин ытларах кӑна.
Куҫман пурлӑха ҫӑмӑллатнӑ меслетпе Канаш (кӑҫал кӑна унта 736 объекта шута илтерттернӗ), Куславкка (625), Сӗнтӗрвӑрри (549), Вӑрнар (480), Тӑвай (385) районӗсенче пурӑнакансем хастар хутшӑннӑ. Шӑмӑршӑ, Хӗрлӗ Чутайсем, Шупашкар, Пӑрачкав тата Муркаш районӗсенче аплах мар иккен. «Дача амнистийӗпе» ҫыхӑннӑ ыйтусене маларах асӑннӑ управленин районсенчи пайӗсенче тӗплӗнрех ыйтса пӗлме пулать.
+19.3 °C